پزشک آنلاین - دکتر حمیدرضا عزیزی، دندانپزشک عمومی: بعید است کسی را پیدا کنید که هیچ عادت بدی نداشته باشد. این عادت بد می‌تواند نمود بیرونی داشته باشد یا نداشته باشد اما هرچه باشد به هرحال عادت خوبی نیست. برخی از این عادات هم به خودی خود شاید بد نباشند اما وقتی بخش خاصی از بدن هدف آنها باشد آن وقت ماجرا تفاوت خواهد کرد. عاداتی وجود دارند که می‌توانند برای دهان و دندان‌های شما به‌شدت مضر باشند. اگر شما هم چنین عادت‌هایی دارید بهتر است هر چه زودتر آنها را کنار بگذارید تا آسیب بیشتری به دندان‌های‌تان وارد نشود.
۱- جویدن یخ ماده‌ای طبیعی است و قند هم ندارد. خنک است و در گرمای تابستان حس خوبی دارد بنابراین خیلی‌ها فکر می‌کنند خوردن یخ ضرری ندارد اما واقعیت این است که جویدن و خردکردن تکه‌های سخت و یخ‌زده می‌تواند باعث ترک خوردن یا لب پرشدن دندان‌های شما شود.
اگر این عادت عجیب و مضر شما ادامه یابد می‌تواند باعث تحریک عصب دندان شده و به دندان درد منتهی شود. در این حالت خوردن غذاهای داغ یا سرد می‌تواند باعث ایجاد دردی تیز و شدید و فوری یا حتی دردی طولانی‌مدت و تاخیری شود بنابراین دفعه بعد به‌جای یخ بهتر است آدامس بجوید.
۲- ورزش بدون حفاظ دندان این نکته‌ای است که بسیاری از ورزشکاران نسبت به آن بی‌توجه هستند. در ورزش‌های رزمی یا ورزش‌هایی که در آن تماس فیزیکی بالایی وجود دارد مثل بسکتبال، فوتبال، هاکی و… باید حتما از یک حفاظ دندانی (mouth guard) استفاده شود. جنس این حفاظ چیزی شبیه پلاستیک نرم است و دندان‌های جلویی فک بالا را در برابر ضربه محافظت می‌کند. بدون استفاده از این حفاظ امکان ضربه خوردن و آسیب دیدن عصب، لق شدن، شکستن یا حتی خارج شدن کامل دندان وجود دارد و نمونه چنین اتفاقاتی بارها و بارها در میادین ورزشی رخ داده است. برای ساخت یک حفاظ دندانی می‌توانید از نمونه‌های موجود در بازار استفاده کرده یا به یک دندانپزشک مراجعه کنید.
۳- شیرخوردن شبانه کودکان عادت دادن نوزاد به خوردن شیر شبانه می‌تواند اثرات وخیمی روی سلامت دندان‌ها داشته باشد. مادر موقع خوابیدن کودک از سینه یا شیشه به او شیر می‌دهد و نوزاد در همان حالت می‌خوابد. در نتیجه، تجمع شیر در اطراف دندان‌ها موجب ایجاد پوسیدگی‌های بسیار شدیدی می‌شود. حال تصور کنید برای یک کودک شیرخواره چطور باید درمان‌های دندانپزشکی را انجام داد؟!
در چنین شرایطی تنها راه درمان زیر بی‌هوشی است. در نتیجه اکیدا توصیه می‌شود به کودک بالای یک سال بلافاصله قبل از خواب به هیچ وجه شیر ندهید چرا که از این سن به بعد شیر شبانه دیگر کمکی به سلامت کودک نکرده و صرفا یک عادت است.
۴- ساییدن دندان ها ساییدن دندان‌ها روی هم در زمان خواب و به طور ناخودآگاه همان دندان قروچه است ولی در حالت بیداری هم می‌تواند اتفاق بیفتد. فرد موقعی که استرس دارد یا در حال انجام کاری با تمرکز بالاست بدون فکر دندان‌هایش را روی هم ساییده یا فشار می‌دهد و متاسفانه به همین دلیل ناخودآگاه بودن کنترل آن سخت است. درمان این مشکل کار ساده و زمانبری است. در طول روز باید از خوردن غذاهای سخت و جویدن آدامس خودداری کرده و با مشورت دندانپزشک موقع خواب از نایت گارد استفاده کنید.
۵- آب نبات اصولا آب نبات خوراکی محبوبی است ولی فکر نکنید چیز مفیدی هم هست. حتی آب‌نبات‌های سرماخوردگی که در داروخانه‌ها فروخته می‌شوند هم از برخی جهات مضر هستند. بسیاری از آب‌نبات‌ها مملو از شکر هستند و می‌توانند باعث پوسیدگی دندان‌ها شوند. از طرف دیگر داخل آب نبات ماده‌ای شیرین و چسبناک وجود دارد که در اطراف دندان‌ها چسبیده و به این راحتی پاک نمی‌شود.
در نتیجه احتمال پوسیدگی دندانی افزایش می‌یابد. علاوه بر همه اینها آب نبات خوردنی سفت و سختی است و برخی افراد که حوصله مکیدن آن را ندارند ترجیح می‌دهند آب‌نبات را با دندان خرد کنند و با این حال احتمال دارد دندان‌های ترمیم شده یا دیواره‌های ضعیف دچار شکستگی یا ترک خوردگی شوند.
۶- خوردن پاستیل همه خوردنی‌های شیرین که حاوی شکر هستند می‌توانند باعث پوسیدگی دندان‌ها شوند اما هرچه این مواد چسبناک‌تر باشند سخت‌تر از روی دندان‌ها جدا شده و به دلیل تماس بیشتر خطر پوسیدگی را افزایش می‌دهند. یکی از آنها همین پاستیل‌های خوشمزه و خوش آب و رنگی است که همه دوست دارند. اگر هیچ جور نمی‌توانید از خوردن آنها دست بکشید بهترین راه خوردن آنها همراه با غذاست چون موقع خوردن غذا به دلیل تحرک فیزیکی بیشتر زبان و ترشح بیشتر بزاق امکان پاک شدن بقایای پاستیل از روی دندان‌ها بیشتر است.
۷- نوشابه های گازدار درباره ضررهای تغذیه‌ای نوشابه آنقدر صحبت شده که شاید همه آنها را از حفظ باشند. نوشابه به دلیل حجم بالای فسفر باعث دفع کلسیم از بدن و در درازمدت عامل پوکی استخوان خواهد بود. از سوی دیگر قند بالای این نوشابه‌ها می‌تواند باعث چاقی و پوسیدگی دندان‌ها شود. گرچه انواع بدون قند این نوشابه‌ها هم در دسترس است و خطر پوسیدگی دیگر وجود ندارد اما وجود اسید فسفریک در آنها می‌تواند باعث آسیب زدن به مینای دندان‌ها شود.
۸- بریدن با دندان عجله دارید و قیچی و چاقویی هم در دسترس نیست تا مثلا پاکت کوچک سس یا ادامه نوار چسب را با آن ببرید، پس با دندان آن را گرفته و لبه‌اش را پاره می‌کنید. قطعا برای‌تان اتفاق افتاده، درست است؟ شاید بگویید خطری ندارد. متاسفانه باید گفت استفاده از دندان‌ها برای بریدن بسته‌های پلاستیکی می‌تواند باعث ترک خوردن یا حتی لب پر شدن دندان‌ها شود چون برخلاف تصور نیروی بسیار زیادی را به دندان‌های ظریف جلویی وارد می‌کند. به جای این کار تنبلی را کنار بگذارید و بروید سراغ قیچی یا چاقو. دندان فقط برای غذاخوردن است نه کار دیگر!
۹- نوشابه های انرژی زا قصه این نوشابه‌ها نیز دقیقا مثل سایر خوراکی‌های پر از قند است. گرچه موقع خوردن شما را حسابی سرحال می‌آورد (که بخش عمده‌ای به دلیل حجم بالای گلوکز موجود در آنهاست) اما همین مقدار زیاد گلوکز می‌تواند عامل تخریب دندان‌های شما هم باشد. بنابراین مصرف مداوم این نوشابه‌ها می‌تواند باعث پوسیدگی دندان‌ها شود. برای تامین آب کافی حین ورزش و پس از آن کماکان آب معمولی بهترین گزینه است که نه کالری دارد نه شکر.
۱۰- چیپس خوردن شاید فکر کنید مواد غذایی نشاسته‌ای موجب پوسیدگی دندانی نمی‌شوند چون شیرین نیستند اما این فکر درست نیست. باکتری‌های موجود در حفره دهان می‌توانند این مواد غذایی را به قندهای ساده تبدیل کرده و از آنها اسیدی بسازند که مینای دندان را حل می‌کند. اسید ایجاد شده تا ۲۰ دقیقه می‌تواند روی دندان تاثیرگذار باشد و اگر ماده غذایی چسبناک باشد و دور دندان‌ها چسبیده باشد این مدت بیشتر هم می‌شود. چیپس به‌خاطر ماهیت خوراکی خود به راحتی به مدت طولانی اطراف دندان‌ها باقی مانده و می‌تواند باعث پوسیدگی دندانی شود. در نتیجه اگر چیپس خوردید فورا دهان خود را با مسواک و نخ دندان تمیز کنید.
۱۱- تخمه شکستن عادت لذت بخشی که ترک کردن آن برای بسیاری غیرممکن است به راحتی می‌تواند دندان‌های جلویی شما را به شکل باورنکردنی‌ای تخریب کند. تخمه شکستن مداوم و طولانی‌مدت آسیب‌هایی کوچک و نامحسوسی به دندان‌ها وارد می‌کند که در طولانی‌مدت اثر تجمعی آنها باعث سایش شدید مینا و پریدگی لبه دندان‌ها می‌شود.
ترمیم چنین ضایعاتی کار دشوار و پرهزینه‌ای است بنابراین متاسفانه باید گفت بهترین راه برای پیشگیری تخمه نشکستن است. اگر هم نمی‌توانید این عادت را کنار بگذارید دست کم تخمه‌هایی با پوسته نرم‌تر بخورید مثل تخمه کدو.
۱۲- مداد جویدن برای بسیاری از ما این اتفاق افتاده است یعنی جویدن ته مداد یا خودکار در زمان تمرکز روی مطالعه یا انجام کار؛ نتیجه‌اش هم دقیقا شبیه جویدن یخ است. این عادت بسیار مخرب می‌تواند باعث ترک خوردن یا پریدن لبه دندان شود. وقتی موقع کار نیاز به جویدن چیزی دارید آدامس‌های بدون قند بهترین گزینه هستند چون با تحریک ترشح بزاق دهان، دندان‌ها را دربرابر اسید تولید شده توسط باکتری‌ها محافظت خواهد کرد.
۱۳- سیگار کشیدن درباره معایب سیگار بسیار صحبت شده که یکی از اصلی‌ترین عوارض آن به حفره دهان مربوط می‌شود. دود ناشی از تدخین توتون و تنباکو مقاومت بافت‌های حفره دهان را کاهش می‌دهد، رنگ دندان‌ها را تغییر می‌دهد، باعث تشدید التهاب لثه و تخریب استخوان شده و در نهایت خطر ابتلا به سرطان‌های حفره دهان را به‌شدت افزایش می‌دهد بنابراین لطفا در کشیدن سیگار تجدیدنظر کنید.
